Breitner: de schoonheid in het gewone

Wat te doen op een regenachtige zomerdag als iedereen op vakantie is? Naar Breitner! Want in plaats van gedeprimeerd te raken van de zoveelste grijze dag, laat hij je het licht zien in het donker. De regen die uitnodigt tot lang uitslapen, de schoonheid van de reflectie van het licht op natte straten, en hoe ontspannen je raakt van lanterfanten. 

De schilder Georg Hendrik Breitner laat je stilstaan bij de schoonheid van het alledaagse. Met krachtige verfstreken laat hij licht en kleur het schilderij binnenstromen. En zo stroomde ook Museum Singer Laren vol bewonderaars.

Het drukst bezocht was de zaal waar zijn naakten hangen. Ooit waren zij aanstootgevend en nu waarschuwt het museum dat ze de bezoeker ongemakkelijk kunnen doen voelen. Ik vroeg me af waarom. Anders dan bij de schilder Kees Van Dongen die Singer Laren eerder al met een expositie eerde, schildert Breitner geen uitdagende, verleidelijke vrouwen. Zijn naakten zijn sensueel zonder erotisch te zijn. 

Maar wellicht werd bedoeld dat het ongemak komt doordat de werken zo intiem zijn dat het lijkt alsof je zonder kloppen de verkeerde slaapkamer bent binnengelopen.

Als dat zo was, dan had ik juist het gevoel dat de deur op een kier stond en ik werd uitgenodigd om binnen te komen. 'Marie' ving mijn blik en wenkte me. Intuïtief wist ik dat ze me iets wilde vertellen.

Breitner schilderde Marie naakt slapend op een onopgemaakt bed, in een zacht licht en met zo'n gevoel voor tederheid dat je haar bijna kunt horen ademen. Die tederheid trof mij.

Ik bleef een poosje op het bankje naar haar zitten kijken en ondanks de drukte om me heen, merkte ik dat ik vanzelf verstilde. Haar ontspannen houding alsof ze in slaap was gevallen terwijl ze zich nog omdraaide na de liefdesdaad bracht me ertoe te denken dat ze dat alleen kon als ze zich veilig en vrij genoeg voelde om in zo'n kwetsbare houding te liggen. Haar jonge gezicht straalde rust en overgave uit. Ze was geen schildersmodel dat mooi was gaan liggen. Ze was een mens van vlees en bloed. 

Ik ging een beetje van haar houden, daar op dat bankje. Ik liet het maar gebeuren.

Onwillekeurig dacht ik aan de woorden van een neef bij wie ik onlangs op bezoek was in Frankrijk. Hij is musicus en zei dat je een muziekstuk pas echt kunt doorgronden als je het net zo lang bestudeert als de tijd die de componist eraan heeft gewerkt.

Later las ik dat Marie de vrouw was met wie Breitner zou trouwen. Via zijn penseel had hij Marie leren kennen en zijn liefde voor haar doorgegeven. Ik kon daarop intunen omdat ik in die intieme ruimte die de kunstenaar had gecreëerd, was gestapt en er even was gebleven. 

Wat zou er gebeuren als we allemaal wat langer de tijd zouden nemen om op een regenachtige dag stil te zitten en zonder oordeel te kijken naar dat wat ons roept? Zou de wereld dan wat lichter worden? Liefdevoller wellicht?   

George Hendrik Breitner, 'Marie' (Liggend naakt), circa 1889-1890, collectie Centraal Museum Utrecht